Mijn dag in Pompeï – zon, stenen en een vulkaan met een kort lontje

Vandaag sta ik in Pompeï — ja, dé Pompeï, die ooit letterlijk is bedolven onder een berg as. Niet meteen de gezelligste reden om beroemd te worden, maar hé, het heeft de stad wel een plek in de geschiedenisboeken opgeleverd. Ga je met mij mee wandelen over de straatstenen Via di Pompeï.

Bij de ingang koop ik mijn ticket (en natuurlijk een flesje water, want het is bloedheet) en stap ik een andere wereld in. Het toegangsticket voor de hele dag kost me € 18. In vergelijking met andere archeologische vindplaatsen in Europa vind ik deze niet bijzonder duur. Vooral gezien de waarde van wat daar te zien is - wat qua kwaliteit veel verder gaat dan alles wat ik tot nu toe heb gezien - is het een redelijk schappelijke prijs.

De zon knalt op mijn hoofd, en ik voel me meteen een beetje archeoloog. Overal om me heen: oude muren, half ingestorte huizen en straatstenen die waarschijnlijk meer Romeinse sandalen hebben gezien dan ik ooit schoenen in mijn kast zal hebben.

Ik begin met het verkennen van deze prachtige archeologische vindplaats en slenter door de geplaveide straten van de oude stad: deze straten... waren vóór zoveel eeuwen aangelegd en voor zoveel meer onder de as begraven, totdat ze uiteindelijk werden opgegraven om tegenwoordig te worden gebruikt door toeristenmassa's en hagedissen die naar boven klauteren en in paniek langs de muren terug naar beneden spurten.

Omdat ik veel reis heb ik behoorlijk wat bezoeken aan oude ruïnes gehad. Maar dit is iets heel anders dan alles wat ik ooit eerder had gezien. Het doet waarschijnlijk onrecht aan om het zelfs maar ‘ruïnes’ te noemen. Het gaat niet om stenen, overblijfselen van muren en op zichzelf staande zuilen die hier en daar verspreid liggen rond een gedeeltelijk staande tempel te midden van een ruig, struikgewasveld. Het is meer een verlaten, maar toch hele stad intact; met straten, trottoirs, pleinen en huizen met aparte kamers.

De stad was ten tijde van de uitbarsting behoorlijk groot. Vroeger telde het 20.000 inwoners. Aangezien woningen doorgaans maximaal één of twee verdiepingen hoog waren, was de oppervlakte vergelijkbaar met die van een moderne stad met 50 of 70.000 inwoners. Ik probeer me voor te stellen hoe Rome eruit zou hebben gezien tijdens zijn hoogtijdagen, toen het de thuisbasis was van wel een miljoen mensen.

Als ik zo verder door de stad slentert, kan ik me gemakkelijk de levens van die oude mensen voorstellen, zoals die zich op dat moment afspeelden... Een vrouw in een keuken die verschillende mediterrane lekkernijen uit de keramische potten selecteert en de maaltijd van de dag bereidt; een groep kinderen die elkaar luidruchtig achtervolgden, houten zwaarden en schilden vasthielden en opgewonden een triomfantelijke lofzang zongen; een stel oude mannen die onder één van die parapluvormige dennen zitten, naar de omringende bergen in de verte staren en nostalgisch de goede oude tijd bespreken tijdens het bewind van een vorige keizer; een toestroom van mannen, gekleed in hun mooie tunieken en sandalen, die rond het forum bijeenkwamen om de lopende publieke zaken te bespreken; een vrolijk gezelschap dat rond een standbeeld van Dionysus zit, onder een pergola, midden in een wijngaard, wijn drinkt uit koperen bekers en allemaal samen een meeslepend dithyrambe zingt; een menigte burgers, verzameld in het theater, die in doodsangst het nieuwste toneelstuk van de belangrijkste toneelschrijver van die tijd bijwoonden, onder een zomerse sterrenhemel; een andere menigte in het amfitheater van de stad die extatisch juichte voor de met bloed doordrenkte gladiatoren die hevig worstelden om elkaar af te slachten in de stoffige arena; en uiteindelijk allemaal samen in razernij op de vlucht, terwijl brokken gloeiend gesteente uit de ingewanden van de aarde als regen vanuit de lucht op hen neerstortten, en een zwartachtig roodachtige, ziedende toevloed van pyroclastische stroom door de straten van de stad stroomde, verslindend alles leeft op zijn manier.

Hoe ironisch... dat dezelfde gebeurtenis die zo'n tragisch lot voor de inwoners van deze stad veroorzaakte, tegelijkertijd verantwoordelijk was voor het verstarren van de stad zelf, en het in zijn volledigheid bewaren ervan voor de mensen van vele volgende generaties.

Ik wandel zonder plan — gewoon lekker ronddwalen. Elk steegje ziet er uitnodigend uit, en ik blijf voortdurend stoppen voor foto’s (“Oh wauw, nog een muur! En nóg een muur!”). Maar eerlijk: het verveelt geen moment. In sommige huizen zie ik nog kleurrijke muurschilderingen, in andere liggen resten van mozaïekvloeren die verrassend modern ogen. En dan ontdek ik een oude bakkerij. De ovens staan er nog, alsof iemand elk moment een focaccia kan aanschuiven. Ik krijg er spontaan trek van.

Tussendoor probeer ik wat geschiedenis op te pikken. Pompeï was ooit een bruisende stad met winkels, badhuizen, theaters en rijke villa’s. Tot het jaar 79 na Christus, wanneer de Vesuvius besluit dat het welletjes is. In een paar uur tijd wordt alles bedolven onder een dikke laag as. Tragisch, maar daardoor is de stad zó goed bewaard gebleven dat het lijkt alsof de Romeinen gisteren nog boodschappen deden.

Tussen al die oude muren van Pompeï loop ik ineens een huis binnen dat bijna levend aanvoelt: het Huis van Vetutius Placidus. Aan de straatkant staat nog de toonbank van zijn herberg, met ingebouwde kruiken waarin ooit wijn en etenswaar lagen te wachten op dorstige voorbijgangers. Achter de toonbank prijkt een fresco van Mercurius (god van de handel) en Bacchus (god van de wijn) – een subtiele hint waar de zaken hier om draaiden.

Verder naar binnen kom ik bij het lararium, het kleine huiskapelletje waar de bewoners hun huisgoden eerden. Dit lararium is één van de mooiste van heel Pompeï — kleurrijk, goed bewaard en met een prachtig schilderwerk van de goden. Het is verrassend kleurrijk, met slangen die langs de muren kronkelen om het huis te beschermen. Even vergeet ik dat ik in een ruïne sta; het voelt alsof de familie Vetutius elk moment kan terugkomen om een offer te brengen en de toonbank weer open te gooien.

Een plek die laat zien dat Pompeï niet alleen uit paleizen en tempels bestond, maar ook uit gewone mensen met een goedlopende zaak, een vleugje geloof — en een uitstekend gevoel voor interieurdecoratie. Het Huis van Vetutius Placidus laat prachtig zien hoe handel en huiselijk leven in elkaar overliepen en dat Pompeï geen stad van alleen rijke villa’s was, maar van actieve ondernemers

📍 Bezoek-tip

Als je Pompeï bezoekt: het huis ligt aan de Via dell’Abbondanza, niet ver van het amfitheater. Het is meestal open voor bezoekers, en het lararium is echt een must-see

Wandelend door Pompeï kun je er bijna niet omheen: het Amfitheater. Het staat er al sinds 80 v.Chr. en ziet eruit alsof het elk moment weer gebruikt kan worden — duizenden Romeinen juichend op de tribunes, gladiatoren klaar voor de strijd en misschien een paar leeuwen die zich verveelden achter de coulissen.

Ik loop over de oude trappen en probeer me voor te stellen hoe het moet zijn geweest. De zitplaatsen zijn nog verrassend goed bewaard, en je ziet meteen dat de Romeinen het goed hadden uitgedacht: de rijke families zaten bovenaan of dicht bij het centrum? Nee, juist de eersten, zo konden ze pronken met hun status, terwijl de massa van de gewone inwoners verderop zat. Slimme indeling, dacht ik bij mezelf, en een beetje jaloers dat wij tegenwoordig nog steeds worstelen met stadionplaatsen.

Het is indrukwekkend hoe alles nog klopt: de arena, de uitgangen (vomitoria), de ellipsvorm waardoor iedereen een perfect zicht had. En als ik omhoog kijk, lijkt de zon op het stenen amfitheater te zeggen: “Rustig aan, hier is ooit veel meer gebeurd dan je je kunt voorstellen.” Ik neem even een slok water en kan het niet laten te glimlachen bij de gedachte: ooit was dit hét epicentrum van spektakel en drama.

Niet ver van het bruisende Forum staat het Theatrum Grande, het grote theater van Pompeï. Hier geen gladiatoren of bloederige gevechten, maar toneel, muziek en poëzie — de Romeinse versie van een avondje uit. Ik loop over de trappen en stel me voor hoe 5.000 toeschouwers hun favoriete acteurs toejuichten, terwijl het zonlicht op de stenen tribunes valt.

Het theater is halfcirkelvormig, en de zitplaatsen laten meteen zien wie in Pompeï belangrijk was: de rijke families zaten beneden dicht bij het podium, de rest van de stad verderop. Zelfs na duizenden jaren voelt de plek nog steeds levendig; je kunt bijna horen hoe de koorleden zingen en de menigte applaudisseert.

Wat ik vooral geweldig vind: het laat zien dat Pompeï niet alleen draaide om handel en gevechten, maar ook om cultuur, entertainment en gezellig samenkomen. Een beetje zoals een Romeinse bioscoop, maar dan met veel meer zand en zon.

Terwijl ik door de straten en huizen van Pompeï wandel, valt mijn oog op een groep arbeiders. Op hun knieën, de zon op hun rug, leggen ze met uiterste precisie kleine mozaïektegeltjes terug in oude vloeren die duizenden jaren geleden zijn gemaakt. Het is zweet, stof en geduld in pure vorm.

Ik kan niet anders dan diep respect hebben voor deze mensen. Elk stukje dat ze plaatsen, elk detail dat ze herstellen, is een stukje geschiedenis dat weer tot leven komt. Zonder hen zou Pompeï misschien alleen een stapel stenen zijn — nu voelt het alsof de Romeinen elk moment terug kunnen lopen over dezelfde vloeren.

Het doet me beseffen: geschiedenis is niet alleen iets uit boeken of ruïnes. Het is ook het harde werk van mensen die, met liefde en vakmanschap, zorgen dat eeuwenoude verhalen zichtbaar blijven.

Eens aangekomen op het Forum, word je meteen omringd door sculpturen die her en der lijken te staan alsof ze elk moment tot leven kunnen komen — van trotse goden tot geheimzinnige mythologische figuren, elk beeld vertelt zijn eigen stukje Pompeïaanse geschiedenis.

Het beeld van een centaur – een mythisch wezen met het bovenlichaam van een man en het onderlichaam van een paard – is een van de meest intrigerende sculpturen die je kunt tegenkomen in Pompeï. Dit bronzen kunstwerk werd in 1861 ontdekt in het Forum van Pompeï, het politieke en sociale hart van de stad. Het beeld is vermoedelijk gemaakt in de 2e eeuw v.Chr.

De centaur symboliseert de dualiteit van de menselijke natuur: het evenwicht tussen beschaving en wildheid, rede en instinct. In de Griekse en Romeinse mythologie werden centauren vaak afgebeeld als zowel nobel als ongetemd, een perfecte metafoor voor de complexiteit van de menselijke ziel.

Het beeld is zorgvuldig geconstrueerd: de ribbenkast en ledematen van een paard zijn gecombineerd met het rechtopstaande bovenlichaam en hoofd van een mens, wat een indrukwekkende visuele impact heeft. Het staat prominent in het Forum, met de Vesuvius op de achtergrond, wat het een iconisch gezicht maakt voor bezoekers van Pompeï.

Hoewel het beeld oorspronkelijk uit verschillende fragmenten is gereconstrueerd, blijft het een krachtig symbool van de rijke mythologische en culturele geschiedenis van Pompeï. Het is een must-see voor iedereen die de stad bezoekt en een indruk wil krijgen van de artistieke en symbolische betekenis die de Romeinen hechtten aan hun kunstwerken.

Mensa Ponderaria

Aan de rand van het Forum stuit ik op iets wat op het eerste gezicht gewoon een blok steen lijkt, met ronde gaten erin. Maar dit is geen ruïne van zomaar iets: het is de Mensa Ponderaria, de plek waar Romeinse handelaren hun maten en gewichten moesten laten controleren.

Een soort oud-Romeins “keuringsstation” — eerlijk meten, eerlijk handelen. Ik vind het briljant: zelfs tweeduizend jaar geleden hield men al bij of iemand niet een beetje sjoemelde met de wijn of het graan. En eerlijk? Ik had het niet verwacht, maar ik word er een beetje blij van: bewijs dat de Romeinen net zulke pietjes-precies waren als wij.

Ik loop verder, verbaas me over de details (serieus, die Romeinen hadden vloerverwarming!) en probeer niet uit te glijden over de gladde stenen. Een gids vertelt dat sommige straatstenen hoger liggen zodat mensen vroeger droge voeten konden houden tijdens regen — ik vind het briljant. Waarom hebben wij dat niet in België?

Terwijl ik door de ruïnes loop, kom ik bij een plek waar het ineens stil wordt. Achter glas liggen de gipsafgietsels van de bewoners van Pompeï — mensen die ooit leefden, lachten, aten, en toen plotseling gevangen werden in as en tijd. Hun houdingen zijn zo menselijk dat het bijna voelt alsof ze nog ademen. Ik krijg er kippenvel van.

💀 Wat er precies gebeurde

Toen de Vesuvius in 79 n.Chr. uitbarstte, werden de inwoners van Pompeï verrast door een dodelijke wolk van as, gas en puimsteen.Velen probeerden te vluchten, maar werden overvallen door de hitte en giftige dampen. Hun lichamen werden bedolven onder een dikke laag vulkanisch materiaal — in sommige gevallen wel zes meter diep.

Het weefsel van de lichamen verging door de tijd, maar de holtes die ze achterlieten in de aslaag bleven behouden, compleet met de houding waarin ze stierven.

🕳️ Hoe de ‘versteende lichamen’ zijn ontstaan

In de 19e eeuw ontdekte de archeoloog Giuseppe Fiorelli iets revolutionairs: hij vulde zo’n holte met vloeibaar gips.Toen het uithardde en de as werd weggehaald, verscheen er een levensecht afgietsel van een mens — met gezichtsuitdrukking, kleren, en soms zelfs vingers zichtbaar.

Wat we dus zien in Pompeï zijn gipsafgietsels, geen versteende lichamen, maar wel exacte vormen van echte mensen op het moment van hun dood.

🕯️ Wat ze laten zien

De houdingen zijn vaak hartverscheurend:

• Een moeder die haar kind probeert te beschermen

• Mensen ineengedoken, handen voor hun gezicht

• Een man die lijkt te slapen maar bevroren is in zijn laatste adem

Het zijn stille getuigen van de tragedie — een directe verbinding tussen toen en nu.

🏛️ Waar je ze kunt zien

De afgietsels zijn verspreid over verschillende plekken in Pompeï, maar de meeste kun je vinden in:

• De Orto dei Fuggiaschi (Tuin van de Vluchtelingen), waar meerdere lichamen samen liggen zoals ze werden gevonden

• Het Antiquarium, het museum bij de ingang van de opgravingen

Aan het eind van de dag plof ik neer met uitzicht op de Vesuvius. Die ziet er nu heel onschuldig uit, alsof ze zegt: “Wat? Ik? Nee hoor, ik doe niks.” Ik neem een slok water, kijk om me heen en bedenk hoe bijzonder het is dat iets zo oud nog zo levendig kan aanvoelen.

Pompeï is niet zomaar een ruïne — het is een tijdreis met een vleugje avontuur (en zweet).

Zou ik teruggaan? Absoluut. Maar dan neem ik wel wat meer water mee.

Mijn tips voor als jij naar Pompeï gaat

🌞 Ga vroeg op de dag. De zon in Zuid-Italië is meedogenloos. ’s Ochtends is het nog enigszins te doen én het is dan rustiger bij de ingang.

👟 Trek goede schoenen aan. De straten van Pompeï zijn prachtig, maar ook ongelijk, glad en vol keien. Denk: meer avontuur dan een gemiddelde hike.

💧 Neem water (en snacks) mee. Er zijn maar een paar plekken waar je iets kunt kopen binnen de opgravingen. Een fles water redt levens – of in elk geval je humeur.

📸 Neem de tijd om gewoon rond te kijken. Niet alles hoeft op de foto (oké, misschien bijna alles). Maar soms is het heerlijk om gewoon even stil te staan en te beseffen waar je bent.

🔥 En last but not least: Kijk af en toe even omhoog naar de Vesuvius. Het is een rustig

gezicht, maar je weet nooit wat ze van plan is. 😉

Pompeï heeft me verrast. Het is indrukwekkend, heet, een beetje stoffig en absoluut de moeite waard. Het voelt bijna alsof je stiekem over de schouder van de Romeinen meekijkt.

Ben jij al eens in Pompeï geweest? Of staat het nog op je bucketlist? Laat het me weten — ik ben benieuwd of jij net zo onder de indruk was als ik!

Tot de volgende reisblog! ✈️